1 Op de 4 jongeren is mantelzorger. Dat zijn er ongeveer 500.000. Van hen voelt 1 op de 3 zich matig tot zwaar belast. Dat heeft impact op hun welzijn en toekomst. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), dat hier in 2019 onderzoek naar heeft gedaan.
Door de veranderende verzorgingsstaat verschuiven steeds meer zorgtaken naar het informele circuit. Oftewel naar mantelzorgers. En dus ook naar jonge mantelzorgers. Wat doet dat met hen? In 2019 heeft het SCP onderzoek gedaan naar jonge mantelzorgers van 16 tot 25 jaar. Over de uitkomsten is nu een kerncijferrapport gepubliceerd. Dit was nog voor de Corona-periode. De verwachting is dat jonge mantelzorgers in de afgelopen twee jaren tijd zwaarder zijn belast. Het is daarom niet te zeggen of deze kerncijfers nog steeds een reëel beeld geven.
Download hier het volledige rapport: Kerncijfers+jonge+mantelzorgers+in+Nederland+(16+-+24+jaar)
Term ‘mantelzorger’
Ruim een kwart van de 16-24-jarigen geeft hulp aan een zieke naaste. Bijna een derde van hen doet dat intensief, dat wil zeggen: minstens 4 uur per week. Jonge vrouwen geven vaker intensieve mantelzorg dan jonge mannen. Het gaat in de meeste gevallen om het hulp bieden aan en zorgen voor een eerste- of tweedegraads familielid. Zoals een vader, moeder, broer, zus, oma of opa. Een klein deel, zo’n 15%, biedt hulp aan een vriend of buur. Slecht een klein deel (9%) ziet zichzelf als mantelzorger. 80% Voelt zich door deze term niet aangesproken en de rest weet het niet. Dit kan erop duiden dat ze de hulp vanzelfsprekend vinden. Het kan ook zijn dat ze de term stigmatiserend vinden.
Geen extra hulp
Ongeveer de helft (54%) zegt geen (extra) hulp nodig te hebben. 16% benoemt begrip en waardering als vorm van ondersteuning waar ze het meest mee geholpen zouden zijn. Een kleine groep (6%) had financiële ondersteuning of een vergoeding uit een persoonsgebonden budget (pgb) willen ontvangen. Nog eens 10% zegt ‘iets anders’ te willen (en kon dus niet uit de voeten met de opties uit het lijstje). Dat de meerderheid claimt geen hulp nodig te hebben bij het zorgen voor hun familielid heeft ook tot gevolg dat ze hier niet naar op zoek gaat. Mogelijk is dat een gevolg van het feit dat ze zich niet als mantelzorger zien of beschouwen. Wel zouden ze wat meer begrip en waardering willen voor de hulp die ze geven. Van de omgeving, maar ook van bijvoorbeeld de gemeente, werkgever of school.
Deze groep jonge mantelzorgers combineert het zorgen meestal met school, studie of een baan. Opmerkelijk is dat 1 op de 4 mantelzorgers die zorg met school/studie combineren, aangeeft regelmatig onvoldoende tijd te hebben voor school/studie. Van de werkende jonge mantelzorgers, geeft ruim 1 op de 10 aan dat ze regelmatig last hebben met hun concentratie. Over het algemeen geldt: hoe intensiever de zorg, hoe vaker zich problemen voordoen.
Het hoort erbij
De jonge mantelzorgers geven in veel gevallen aan dat ze de hulpverlening goed aankunnen. Een derde voelt zich matig belast (33%) en 3% ernstig. Bijna vier op de tien jonge
mantelzorgers rapporteren ook positieve ervaringen. Hoe zwaarder de zorg, hoe vaker ook de positieve kanten van het zorgen worden benoemd. De intensieve helpers hebben wel vaker het gevoel dat ze wel móeten helpen. Vanuit Markant gezien is dat ook meteen het probleem: jongeren weten soms niet beter dan dat het zorgen voor een gezinslid er gewoon bij hoort. Ze zijn zichzelf niet als mantelzorger en zijn het gewend dat ze een deel van hun tijd kwijt zijn aan zorg. Hierdoor zien ze ook minder snel de keerzijde van de medaille. Zo is bekend dat jonge mantelzorgers die zorgen voor een gezinslid met psychische- of verslavingsproblemen, op latere leeftijd zelf grotere kans lopen om in de ggz te belanden.
Basisscholieren
Het onderzoek richtte zich op jonge mantelzorgers van 16 jaar en ouder. Maar niet zelden zijn ook jongere kinderen belast met zorgtaken. Deze zijn niet in dit onderzoek meegenomen. Over de groep scholieren van 12-16 jaar met een ziek gezinslid in de familie, publiceerde het SCP in 2020 een onderzoek. Daaruit bleek dat deze scholieren een risico lopen op een lager welbevinden. Met name jongeren tussen 13 en 17 jaar vormen een risicogroep. Zij zijn gevoelig zijn voor wat anderen van hen vinden en ontlenen hun eigenwaarde en zelfbeeld aan het zorgen. Dat kunnen zij in latere relaties meenemen.
Markant heeft ook oog voor de nog jongere mantelzorgers onder de 12 jaar en geeft voorlichting op mbo’s, middelbare scholen én basisscholen.
Lees hier wat Markant doet voor jonge mantelzorgers
Tessa Rademaker van Markant, centrum voor mantelzorg: “We weten dat jongeren er zelf niet snel over beginnen. Jongeren die opgroeien willen zoveel mogelijk normaal zijn en erbij horen. Ze voelen zich ongemakkelijk als ze merken dat ze in een uitzonderlijke situatie zitten. Daarom is het signaleren door omstanders belangrijk. Denk aan zorgprofessionals, docenten, familieleden of buren. Het is fijn voor jongeren als ze weten dat ze bij iemand kunnen aankloppen als het niet goed gaat.”
Tips voor beroepskrachten die werken met kinderen en jongeren
En nu jij! Online coaching voor jonge mantelzorgers