Markant liet in 2019 onderzoek doen naar mantelzorgende zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Hanneke de Boer, van Markant, begeleidde het onderzoek. Ook in de trainingen voor werkende mantelzorgers komt ze regelmatig zzp’ers tegen. Wat valt haar op?

Hanneke de Boer, projectmedewerker bij Markant: “Op veel punten zien we overeenkomsten met andere groepen mantelzorgers. Wat opvalt is dat deze groep mantelzorgers qua tijdsindeling flexibel is. Dat is soms enorm handig, maar het is ook een valkuil. Opvallend is ook dat een heel zelfstandige groep is. Op financieel vlak is deze groep erg kwetsbaar. Dat zet extra druk op de ketel en maakt het risico op overbelasting groot.”

Heeft het zzp’er zijn voordelen voor de mantelzorger?
“Zeker, zzp’ers die mantelzorgen benoemen het voordeel dat zij zelf hun tijd kunnen indelen. Daardoor kunnen zij doen wat nodig is. Zoals de respondent die haar werkdag om 11 uur begint, nadat zij eerst haar man heeft geholpen met opstaan en aankleden en samen met hem heeft ontbeten.” Een andere kracht is dat zzp’ers vaak autonoom zijn en goed kunnen plannen. De Boer: “Die karaktereigenschappen komen bij het mantelzorgen goed van pas. De keerzijde is dat zij, als het zwaar wordt, nauwelijks op anderen kunnen terugvallen. Dat maakt dat verschillende mantelzorgende zzp’ers uit dit onderzoek zich erg eenzaam voelen. Er is veel behoefte aan contact met anderen die in een vergelijkbare situatie zitten.”

En die flexibiliteit, hoezo is dat een valkuil?
De Boer: “De flexibiliteit van de zzp’er kan ook een aanzuigende werking hebben op mantelzorgtaken. Als moeder naar het ziekenhuis moet, en de andere twee kinderen hebben een vaste baan, dan kijkt iedereen naar de derde die zzp’er is, want: ‘ Jij kan je tijd toch zelf indelen?’ En natuurlijk ben je in het begin ook blij dat je kunt helpen als dat nodig is.” Soms is de noodzaak van meer flexibiliteit voor mantelzorgtaken de reden geweest om van loondienst over te stappen naar een praktijk als zzp’er. De Boer: “Dat is niet zonder risico’s”.

Wanneer gaat het mis?
“Als de zorg vervolgens intensiever wordt en de uren mantelzorg zich uitbreiden, kun je minder werkuren maken, wat bij de zzp’er direct minder inkomsten betekent. Een zzp’er kan geen gebruik maken van verlofregelingen waar werknemers in loondienst wel gebruik van kunnen maken. Dat maakt deze mantelzorgers financieel kwetsbaar. Dit leidt met name tot problemen als er geen tweede inkomen in het huishouden is.”

Wat doen zzp’ers om dat te voorkomen?
“Als minder uren werken geen optie is, omdat het huishouden afhankelijk is van het inkomen, dan zet de extra mantelzorgtijd druk op andere taken, zoals zorg voor kinderen en gezin. Of op de ruimte voor sociaal contact en ontspanning. Dan neemt het risico op overbelasting snel toe. Raakt de mantelzorgende zzp’er overbelast, dan heeft hij/zij geen vangnet van doorbetaling bij ziekte, maar valt het inkomen weg. Dat kan ingrijpende consequenties hebben voor huishoudens en gezinnen.”

Dat klinkt ingrijpend…
“Dat is het ook. En mantelzorgende zzp’ers zijn zich terdege van die kwetsbaarheid bewust. ‘Er is geen vangnet’, zegt een van de respondenten. En dat is ook zo. Dat geeft stress. En wordt als onrechtvaardig ervaren.”

Wat gaat Markant daaraan doen?
“Wat we kunnen doen, is deze groep beter informeren. Over de voordelen én de valkuilen, en wat je kunt doen om de risico’s op te vangen. Daarnaast gaan we in onze cursussen voor werkende mantelzorgers meer ruimte maken voor zzp’ers en de problemen waar zij tegenaan lopen. De eerstvolgende cursus is op 7 februari. Daar kunnen geïnteresseerden zich nu al voor aanmelden bij Markant.”

Lees de samenvatting van het onderzoek
Lees het volledige onderzoeksrapport