In 2019 heeft Markant Anouk van Oostveen gevraagd om in het kader van haar studie Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, onderzoek te doen naar zelfstandig ondernemers zonder personeel (zzp’ers) die hun werk combineren met het verlenen van mantelzorg aan een naaste. Centraal in dit onderzoek staat de vraag: hoe kan de gemeente Amsterdam bijdragen aan de mantelzorgondersteuning van mantelzorgende zzp’ers? Uit het onderzoek blijkt dat mantelzorgende zzp’ers emotionele, financiële en praktische problemen ervaren.
Aanleiding
Uit eerder onderzoek blijkt dat 44% van de mantelzorgende zzp’ers de combinatie van werk en mantelzorg als zeer slecht ervaart (Werk&Mantelzorg, 2018): zij gaan er financieel op achteruit omdat zij minder betaalde uren kunnen maken, zij ervaren werkbelasting door tijdgebrek en ervaren geestelijke belasting (Werk & Mantelzorg). Deze gegevens vormden de aanleiding voor nader onderzoek.
Methode
Er is gekozen voor kwalitatief onderzoek: acht mantelzorgende zzp’ers zijn door middel van diepte-interviews bevraagd op verschillende deelvragen:
- Hoe ervaren zij de combinatie van werk en mantelzorg?
- Welke factoren beïnvloeden het gevoel van belasting van de mantelzorgende zzp’er?
- Wat zouden de mantelzorgende zzp’ers graag aan ondersteuning krijgen van de gemeente Amsterdam?
Resultaten
De mantelzorgende zzp’ers benoemen het verlenen van de mantelzorg als iets vanzelfsprekends. Dit gaat bij sommige respondenten gepaard met emotionele belasting. Hier hebben de geïnterviewde mantelzorgende zzp’ers geen professionele ondersteuning bij gezocht. Het gevoel een ‘anker’ te zijn voor de zorgbehoevende en een progressief ziektebeeld maakt dat zij meer belasting ervaren.
De autonomie van het zzp’er zijn wordt als positief aspect genoemd. Het geeft de ruimte om zelf de tijd in te delen. De combinatie van werk en mantelzorg leidt tot tijdgebrek. Er is geen ‘opgelegde’ tijdsgrens tussen werk en privé. Veel tijd gaat op aan het verlenen van mantelzorg; hierdoor houdt men weinig tot geen tijd over voor zichzelf.
Doorzettingsvermogen en verantwoordingsgevoel zijn twee belangrijke karaktereigenschappen van de mantelzorgende zzp’er en worden als belangrijke factor benoemd door de respondenten. Zij ervaren hiernaast eenzaamheid: er is behoefte aan contact met anderen die zich in een soortgelijke situatie bevinden.
Het hebben van zzp-collega’s draagt positief bij in de combinatie van werk en mantelzorg voor de mantelzorgende zzp’er. Tevens is een werkplek waar men zich terug kan terugtrekken en kan werken zonder afleiding belangrijk.
Mantelzorgende zzp’ers ervaren een onrechtvaardigheidsgevoel over het ontbreken van financiële regelingen en/of vangnet voor de mantelzorgende zzp’ers. Er ontstaat mogelijk financiële achteruitgang door de combinatie van de mantelzorg en het werken als zzp’er.
Praktische ondersteuning voor de zorgbehoevende ontlast de respondenten. Daarentegen belast het zoeken en regelen van passende hulp de mantelzorgende zzp’ers.
Conclusie en aanbevelingen
Mantelzorgende zzp’ers ervaren emotionele, financiële en praktische problemen. Op basis van de resultaten doet de onderzoeker de volgende aanbevelingen:
- doe kwalitatief onderzoek naar het financiële onrechtvaardigheidsgevoel en de financiële middelen van mantelzorgende zzp’ers;
- organiseer lotgenotencontact voor mantelzorgende zzp’ers;
- maak de hulpverleningsmogelijkheden overzichtelijker en toegankelijker voor mantelzorgende zzp’ers;
- maak mantelzorgers die overwegen zzp’er te worden bewust van de mogelijke consequenties die het zzp’er zijn met zich meebrengt in combinatie met het verlenen van mantelzorg.